آشنایی با دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ)

دیوان بین‌المللی دادگستری رکن قضائی سازمان ملل متحد است که در شهر لاهه هلند واقع شده است.

دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ-International Court of Justice) پانزده قاضی دارد که آن‌ها را مجمع عمومی ملل متحد و شورای امنیت مشترکا برای 9 سال انتخاب می‌کنند. زبان‌های رسمی دیوان فرانسوی و انگلیسی است.

هر 3 سال 5 کرسی قضاوت خالی می‌شود و 5 قاضی دیگر به جمع قضات اضافه می‌شوند و اساسنامه دیوان جزء لاینفکی از منشور ملل متحد است.

دیوان بین‌المللی دادگستری ارگان قضایی سازمان ملل متحد است. نخستین پرونده‌ای که در این دیوان رسیدگی شد، مربوط به تنگه کورفو (میان آلبانی و انگلیس) بود که در ماه می سال 1947 مطرح شد.

کشورهایی که عضو سازمان ملل متحد نیستند، یا نمی‌توانند عضو این سازمان باشند نیز می‌توانند با قبول مقررات اساسنامه دیوان و کلیه تعهدات یک عضو ملل متحد که به موجب ماده 94 منشور سازمان ملل، مقرر شده است و نیز با پرداخت بخشی از مخارج دیوان به عضویت آن درآمده، در مواقع نیاز دعاوی خود را به دیوان ببرند.

15 قاضی دیوان که نباید دارای تابعیت مشابهی باشند، از میان اشخاصی انتخاب می‌شوند که دارای مشاغل مهم قضایی بوده، یا از حقوقدانان و برجستگان حقوق بین‌الملل باشند. این افراد باید در کشور خود نیز دارای اعتبار معنوی قابل ملاحظه‌ای باشند.

قضات دیوان باید نماینده نظام‌های مهم حقوقی و تمدن‌های بزرگ بشری باشند، نه نماینده دولت‌های خویش. بنابراین دولت‌ها حقی در انتخاب قضات ندارند و این افراد تابع دستورات دول خویش نیستند.

آرای صادره از سوی دیوان از اعتبار امر مختومه برخوردار است و قابل تجدیدنظر نمی‌باشد.

طرفین دعوی مطابق بند 1 ماده 94 منشور سازمان ملل و ماده 59 اساسنامه دیوان، ‌متعهد به متابعت از آرای دیوان هستند.

چنانچه کشوری از اجرای تعهداتی که به موجب رأی صادره از دیوان استنکاف کند،‌ طرف دیگر حق خواهد داشت،‌ به شورای امنیت شکایت کند.

اگر یکی از اعضای دایم شورای امنیت در دیوان محکوم شود و به رأی عمل نکند و موضوع به شورا بکشد، آنگاه آن عضو دایم خواهد توانست با استفاده از حق وتوی خود، عملا رأی دیوان را بلااثر کند.